Adaletin Sembolü Kâdî Şüreyh (ra)

Kâdî Şüreyh ünvanıyla bilinen Şüreyh İbn el-Haris, M. 639 yılında kırk yaşında iken Hz. Ömer (ra) tarafından kadı tayin edildiği rivayetinden yola çıkarak M. 600 yılı civarında doğmuş olabileceğini alimlerimiz belirtmektedirler [İbn Asâkir, Târîhu Dimaşk, 23/13].

Kâdî Şüreyh, Üveys el-Karanî (öl. 37/657); Alkame bin Kays (öl. 62/682) ve nice başka İslâm büyükleri gibi “Muhadramûn” denilen Hz. Peygamber (sas) döneminde yaşayan ancak onunla görüşme imkânı bulamayan o güzel nesilden sayılmıştır. Her ne kadar kendisinin bir sahâbî olduğunu savunan alimlerimiz olmuşsa da Muhadram olduğu yönündeki görüş daha isabetlidir. Nitekim ünlü İslâm tarihçisi Ya‘kûb b. Süfyân el-Fesevî (öl. 277/890) bu önemli hususu şu şekilde beyan eder: “O Resûlullah’ın (sas) zamanında yaşıyordu ancak onu görmedi ve ondan bir şey işitmedi.” [İbn Hacer, el-İsâbe, 3/271].

Aslen Yemen’den gelip Kinde kabilesine mensup olan Kâdî Şüreyh, İslâm dinini, henüz Yemen’de iken Muâz b. Cebel’in (ra) vesilesiyle öğrenmiş ve tanımış oldu. Ashâb-ı Kirâm’ın büyüklerinden Hz. Ömer (ra), Hz. Ali (ra), annemiz Hz. Aişe (r. anhâ) başta olmak üzere, Zeyd bin Sabit (ra), Abdullah bin Mesûd (ra), Abdurrahmân b. Ebû Bekir (ra) ve Urve b. Ebü’l-Ca‘d el-Bârikî (ra) gibi sahâbîlerle görüşmüş ve bizzat onlardan rivayette bulunmuştur. İbn Sa‘d’ın (öl. 230/845) “Tabakât“ adlı eserinde Kâdî Şüreyh’in eminliğine delalet eden ve biz insanlara hakiki manada bir hakkaniyetli bir şekilde hüküm vermenin nasıl olması gerektiğini öğreten şu son derece manidar rivayete yer verir:

… Ömer b. el-Hattâb bir at almak için pazarlığa girişti. Atı denmek için atın üzerine bindi. O sırada at düştü ve topallamaya başladı. Bunun üzerine Ömer, atın sahibine “Atını al!”, dedi. Adam, “Hayır almam.” dedi. Ömer, “Aramızı bulacak bir hakem seç.” dedi. Adam, “Şüreyh hakem olsun.” dedi. Ömer ile atın sahibi Şüreyh´in yanına gittiler ve hakem olmasını istediler. Şüreyh, Ömer’e “Ey Emîru´l-Müminîn! Satın aldığını al. Yoksa aldığın gibi geri getir.” dedi. Ömer, “Kadılık ancak bu şekilde olur.” diyerek Şüreyh’e “Seni Kûfe´ye kadı tayin ettim.” dedi. Bu olay, Ömer´in Şüreyh´i tanıdığı ilk günde olmuştu [İbn Sa’d, Tabakât, 8/237].