Nübüvvetten Sonra Medine Dönemi -III-

Hz. Peygamber (sas) hicretten sonra Medine’de vefatına kadar 10 hicrî yıl ikamet etmiştir. Bu süre, tespitimize göre tam olarak 3606 gündür.[1]

Yazımızın önceki bölümlerinde bahsettiğimiz nesî uygulaması (Arapların ayları ertelemesi) bu dönemde de takvimi etkilemeye devam etmiştir. Fakat bu etkinin hicretin 5. ve 9. yıllarının sonlarına eklenen iki nesî ayı ile sınırlı kaldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle, hicretten sonra meydana gelen olaylar bu iki ay dikkate alınarak tarihlendirilmiştir.

Hicretin 1. Senesi

Kubâ’dan ayrılış veMedine’ye varış

16 Rebîülevvel 1H[2] / 30 Temmuz 622 Cuma

Hz. Peygamber, Mekke’den hicret ettikten sonra Medine’ye yaklaşık 5 km mesafedeki Kubâ köyüne vardı. Pazartesi, Salı, Çarşamba ve Perşembe günlerini orada geçirdikten sonra Cuma günü Medine’ye hareket etti. Rânûnâ vadisine vardığı sırada vakit girdiği için ilk Cuma namazını orada kıldırdı. Ardından EbûEyyûb el-Ensârî’nin evine konuk oldu.

Âşûrâ Orucu

9 Cemâziyelevvel 1H / 20 Eylül 622

Hz. Peygamber, Medine’ye hicretinden kısa bir süre sonra şehirde bulunan yahudilerin oruç tuttuklarını öğrendi.[3] Bunun üzerine o da onlarla birlikte bu orucu tuttu.

Ensâr ile muhacirler arasında kardeşlik kurulması

Ramazan[4] 1H / 8 Ocak-5 Şubat 623

Hz. Peygamber, Medine’ye yerleştikten 7 ay kadar sonra, Mescid-i Nebevî’nininşâsı sürerken[5], ensâr ile muhacirler arasında kardeşlik tesis etti.

Esad b. Zurâre’ninvefâtı

Şevvâl 1H / 6 Şubat – 7 Mart 623

Ensârdan İslâmiyet’i ilk kabul edip Hz. Peygamber’e biat edenlerden Esad b. Zurâre, Mescid-i Nebevî’nininşâsının devam ettiği sırada vefât etti.[6]

Hz. Peygamber ile Hz.Âişe’nin evliliği

Şevvâl 1H / 6 Şubat – 7 Mart 623

Hz. Peygamber (sas) Hz. Âişe ile Mescid-i Nebevî’nininşâsının tamamlanmasından sonra evlenmiştir.[7] Bu evliliğin, hicretin ikinci senesinde gerçekleştiğini söyleyenler de vardır.

İlk Ezan’ın okunması

Müslümanları namaza davet etmek üzere ilk ezan bu sene içinde okunmuştur. Başka bir rivâyete göre de hicretin ikinci senesinde okunmuştur.[8]

Hicretin 2. Senesi

el-Ebvâ-Buvât-Zû’l-Uşeyre gazvesi

16 Safer 2H / 20 Haziran[9] 623 Pazartesi

el-Ebvâ Gazvesi olarak isimlendirilen bu faaliyet Hz. Peygamber’in ashâbını komuta ettiği ilk gazvedir. [10] Buvât ve Uşeyre gazvelerinin de bu gazvenin bir devamı niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır.

Bedru’l-Ûlâ (Safevân) gazvesi

Rebîu’l-Evvel 2H / 5 Temmuz – 2 Ağustos 623

Hz. Peygamber (sas), Uşeyregazvesiden döndükten kısa bir süre sonra, Medine’nin sağmal develerini gasbedenKürz b. Câbir el-Fihrî’i Bedir yakınlarına kadar takip etti ise de yetişemedi.[11]

NahleSeriyyesi

Cemaziyelâhir 2H/1 Ekim-30 Ekim 623

Hz. Peygamber (sas), Abdullâh b. Cahş komutasında küçük bir birliği Kureyş kervanını gözetlemek üzere Mekke ile Tâif arasındaki en-Nahle vadisine gönderdi. Abdullâh ve arkadaşları Cemaziyelâhir ayının son gününde[12] (30 Ekim 623 Pazar) veya Receb ayının ilk gününde (31 Ekim 623 Pazartesi) oradan geçmekte olan bir Kureyş kervanını ele geçirerek Medine’ye döndüler.

Kıble’nin Kudüs’ten Mekke’ye çevrilmesi

15 Receb 2H/14 Kasım 623 Pazartesi

Bu senede meydâna gelen hadiselerden biri de Kıble’nin Kudüs’ten Mekke’ye çevrilmesidir.

Ramazan orucunun farz kılınması

Şabân 2H / 29 Kasım-27 Aralık 623

Hicretin ikinci senesinin mühim hadiselerinden biri de kıblenin değiştirilmesinden bir ay sonra Ramazan orucunun farz kılınmasıdır.[13] Ramazan ayı (28 Aralık 623 – 26 Ocak 624) girdiğinde Hz. Peygamber ve ashâbı oruç tutmaya başlamış, fakat 12 Ramazan’da Bedir gazvesi için yola çıktıklarında oruçlarını bozmuşlardır.[14]

Bedir Gazvesi

17 Ramazan 2H / 13 Ocak 624 Cuma

Bedir muharebesi 17 Ramazan 2H Cuma günü Mekke ile Medine arasında, deniz sahiline yakın bir mesafede bulunan Bedir kuyularında meydana gelmiştir.[15]

Rukiyye’ninvefâtı

Ramazan ayının son günlerinde Rukiyye hasta olduğu için Hz. Peygamber, Bedir gazvesine çıkarken Rukiyye’nin kocası Osmân b. Affân’ı Medine’de bıraktı. Rukiyye bir süre sonra vefat etti ve Zeyd b. Hârise, Bedir gazvesinin müjdesini Medine’ye ulaştırdığı sırada defnedildi. Bu bilgilere göre Rukiyye, hicretin ikinci yılı Ramazan ayının son günlerinde vefat etmiş olmaktadır.

İlk Ramazan Bayramı

1 Şevvâl 2H / 27 Ocak 624 Cuma

Hz. Peygamber (sas) Bedir gazvesinden Medine’ye geri döndükten kısa bir süre sonra (1 Şevvâl 2H Cuma) ashâbı ile birlikte ilk bayram namazını kıldı.

BenûKaynukâ Gazvesi

Zû’l-Kâde 2H / 25 Şubat – 25 Mart 624

Bu gazvenin Şevvâl ayının ortasındagerçekleştiğini bildirmektedir.[16] Fakat olayın ayrıntıları incelendiğinde Zûlkâde ayında gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır.

İlk Kurban Bayramı

10 Zûlhicce 2H / 4 Nisan 624 Çarşamba

BenûKaynukâ gazvesinden kısa bir süre sonra ilk kurban bayramının vakti girdi. Müslümanlar ilk defa bu sene kurban kestiler.[17]

Fâtıma ile Ali’nin evlenmesi

ZûlHicce 2H / 26 Mart – 23 Nisan 624

Bazı rivâyetlere göre Fâtıma ile Ali hicretin 2. senesinin Zûlhicce ayında evlendi.

es-Sevîk gazvesi

Zûlhicce ayı sonları 2H /26 Mart – 23 Nisan 624

EbûSüfyân Bedir’de kurtardığı kervan ile Mekke’ye ulaştıktan sonra Mekkeli müşriklerin yenildiğini haber alınca intikam almak üzere atlı bir grupla Medine yakınlarına kadar geldi. Durumu haber alan Hz. Peygamber (sas) onu takip etmek üzere çıktı, fakat ona yetişemedi. Sadece kaçarken attıkları kavrulmuş buğday anlamına gelen es-Sevîk ele geçirdiler. Bu sebeple bu gazveye es-Sevîk gazvesi denilmiştir.

Hicretin 3. Senesi

Kâ’b b. el-Eşref’in öldürülmesi

Rebîulevvel 3H / 23 Haziran – 21 Temmuz 624

Hz. Peygamber’i (sas) hicveden yahudiKâ’b b. el-Eşref’in Rebîulevvel ayında katledildiğirivâyet edilmektedir.[18]

Siyer ve meğâzî kaynaklarına göre hicretin üçüncü senesinde Zû Emer ve Bahrân gazveleri gerçekleşmiştir. Fakat bize göre bu gazveler hicretin dördüncü senesinden meydana gelen Zâtu’r-Rikâ gazvesi ile aynı gazvedir.

el-Karede seriyyesi

Cemaziyelâhir 3H / 20 Eylül – 18 Ekim 624

Bu seneninCemaziyelâhir ayının başında Zeyd b. Hârise Mekke-Irak yolu üzerinde bulunan el-Karede adı verilen yerde Kureyş kervanının önünü kesmek üzere gönderildi. Kureyş kabilesi Şam’a ticaret için gitmek üzere sahil yolu yerine alternatif bir yol olan Irak yolundan gitmeyi denemiştir.[19] Fakat gönderdikleri kervan Zeyd b. Hârise tarafından ele geçirilmiştir.

Osmân b. Maz’ûn’unvefâtı

Şabân 3H / 18 Kasım – 16 Aralık 624

Bazı rivayetlere göre Osmân b. Maz’ûn bu senenin Şabân ayında vefat etmiştir.[20]

Hz. Peygamber’in Hafsa bint Ömer b. el-Hattâb ile evlenmesi[21]

Şabân 3H / 18 Kasım – 16 Aralık 624

Uhud gazvesi

11 Şevvâl 3H / 25 Ocak[22] 625 Cumartesi

Uhud gazvesi, 11 Şevvâl Cumartesi, Şevvâl ayının 7’sinde ya da Şevvâl ayının ortasında meydana gelmiştir. Bunlardan ilki, takvimde Cumartesi gününe denk gelmesi dolayısıyla daha doğru gibi görünmektedir.[23]

Hamrâu’l-Esed gazvesi

12 Şevvâl 3H / 26 Ocak 625 Pazar

Uhud gazvesinin bir devamı olarak da kabul edilebilecek olan Hamrâu’l-Esed gazvesine de bu gazveden bir gün sonra, 12 Şevvâl Pazar günü çıkılmıştır.

Hicretin 4. Senesi

BenûLihyân gazvesi

Muharrem 4H/14 Nisan-12 Mayıs 625

Siyer kaynaklarına göre BenûLihyân gazvesi hicretin 5. veya 6. senesinde meydana gelmiştir. Fakat bizim tespitlerimize göre bu gazve hicretin 4. senesinin Muharrem ayında gerçekleşmiştir.

er-Recî ve Bi’ruMaûne vakaları

Safer 4H / 13 Mayıs – 11 Haziran 625

Siyer kaynaklarına göre er-Recî ve Bi’ruMaûne vakaları bu sene, Safer ayındadır.

BenûNadîr gazvesi

Rebîulevvel 4H / 12 Haziran – 10 Temmuz 625

Hz. Peygamber (sas), BenûNadîr’iRebîulevvel ayında muhasara etmiştir. Bir süre sonra teslim olan BenûNadîr Medine’den çıkarılmıştır.

İçkinin yasaklanması

Rebîulevvel 4H / 12 Haziran – 10 Temmuz 625

BenûNadîr gazvesi sırasında, yani Rebîulevvel ayında içki haram kılınmıştır.

Hz. Peygamber’in hanımı ZeynebbintHuzeyme’ninvefâtı

Rebîulâhir 4H / 11 Temmuz – 9 Ağustos 625

Hz. Peygamber (sas), hanımlarından ZeynebbintHuzeyme ile hicretin üçüncü senesinin Ramazan ayında evlenmiş, aradan 8 ay geçtikten sonra bu senenin Rebîulâhir ayının sonunda Zeyneb vefat etmiştir.[24]

Zâtu’r-Rikâ gazvesi

Cemâziyelevvel 4H / 10 Ağustos – 8 Eylül 625

Bu sene meydana gelen gazvelerden biri de ilk korku namazının kılındığı rivâyet edilen ve Cemâziyelevvel ayında meydana gelen Zâtu’r-Rikâ gazvesidir. Bu gazve kaynaklarda Enmâr, Gatafân, ve BenûSüleym olarak da adlandırılmaktadır.

Abdullâh b. Osmân’ınvefâtı

Cemâziyelevvel 4H / 10 Ağustos – 8 Eylül 625

Hz. Osmân’ın, Hz. Peygamber’in kızı Rukiyye’den olan oğlu Abdullâh, 6 yaşında iken bir horoz tarafından gagalanmış ve yarası iltihap kaptığı için bu senenin Cemâziyelevvel ayında vefat etmiştir.[25]

Bediru’l-Mev‘id gazvesi

Şabân 4H / 7 Kasım – 6 Aralık 625

EbûSuyfânUhud gazvesi sırasında bir sene sonra Bedir de karşılaşmak için Hz. Peygamber’den (sas) söz almıştı. Bu sözleşmenin vakti geldiğinde Hz. Peygamber (sas) hem EbûSuyfân ile karşılaşmak hem de Bedir civarında her sene kurulan panayıra iştirak etmek için ashâbıyla birlikte yola çıktı. Fakat EbûSuyfân kıtlığı gerekçe göstererek Bedir’e gelmedi.

Hz. Peygamber’in Ummü Seleme ile evlenmesi

Şevvâl 4H / 5 Ocak – 3 Şubat 626

UmmSeleme’nin kocası Ebû Seleme b. Abdi’l-Esed daha önce Uhud gazvesinde yaralanmış, iyileştikten bir süre sonra da tekrar iltihaplanmış ve bu senenin Cemaziyelâhir ayında vefat etmiştir. Hz. Peygamber (sas) bu senenin Şevvâl ayında Umm Seleme ile evlenmiştir.

Hicretin 5. Senesi

Muzeyne kabilesinin Medine’ye gelişi

Receb 5H / 27 Eylül – 26 Ekim 626

Muzeyne kabilesinden 400 kişilik bir heyet, hicretin 5. senesinin Receb ayında Medine’ye gelip İslâmiye’e girdi. Bu heyet müslüman olmak ve Hz. Peygamber’e bağlılığını bildirmek üzere Medine’ye gelen ilk heyet olarak kabul edilmektedir.[26]

Hendek Gazvesi

Şevvâl 5H / 26 Aralık 626 – 23 Ocak 627

Kureyş müşrikleri Hz. Peygamber (sas) ve ashâbını kökten silmek üzere Gatafân kabilesi ile anlaşarak Şevvâl ayının başında Medine üzerine yürüdüler.[27] Medine’de ikamet eden yahudi kabilesi BenûKurayza’yı da ikna ederek kendi taraflarına çektiler. Hz. Peygamber (sas) ve ashabı bu haberi alır almazı 6 gün içinde şehrin etrafındaki bazı yerlere hendek kazdılar. el-Ahzâb olarak isimlendirilen bugruplar 20 gün kadar süren muhasaranın ardından başarısız olup 1 Zûlkâde 5H (24 Ocak 627) Cumartesi günü dağıldılar.[28]

BenûKurayza gazvesi

1 Zû’l-Kâde 5H / 24 Ocak 627

Hz. Peygamber (sas) Hendek gazvesi tamamlandıktan hemen sonra 1 Zû’l-Kâde 5H Cumartesi günü ikindi vaktinde müşriklerle ittifak kuran yahudi kabilesi BenûKurayza üzerine yürüdü. Bir süre muhasaradan sonra Sa’d b. Mu’âz’ın hükmüne razı olarak teslim oldular.

Sa’d b. Mu’âz’ın vefatı

Hendek gazvesinde yaralanan Sa’d b. Mu’âzBenûKurayza gazvesinden sonra vefat etti.

Medine’de ilk güneş tutulması

21 Nisan 627 Salı

Bu senenin sonunda, Nesî ayına denk gelen 21 Nisan 627 Salı günü saat 11:17’de bir güneş tutulması meydana geldi.[29] [1] Mehmet Apaydın, Resûlullah’ın Günlüğü, s.132, İstanbul 1995.

[2] Hicrî yıllar “H” işaretiyle gösterilecektir.

[3] İbnEbîŞeybe, EbûBekr b. EbîŞeybe (ö.235/850), el-Musannef(nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), II, 311, Riyâd 1409.

[4] İbnHibbân, Muhammed b. HibbânelBustî (ö.354/965), es-Sîretu’n-Nebeviyye ve Âhbâru’l-Hulefâ(nşr. Azîz Bey v.dğr.), I, 146, Beyrût 1417/1996.

[5] İbnHişâm, Abdulmelik b. Hişâm (ö.213/829), es-Sîretu’n-Nebevîyye(nşr. Mustafâ es-Sakkâv.dğr.), I, 504, Mısır 1375/1955.

[6] İbnSa’d, Muhammed b. Sa’d b. Menî (ö.230/845), et-Tabakâtu’l-Kubrâ(nşr. İhsan Abbâs), III, 611, Beyrût 1388/1968.

[7] el-Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ (ö.279/893), Ensâbu’l-Eşrâf(nşr. SuheylZekkâr, Riyâd ez-Zerkelî), I, 410, Beyrût 1417/1996.

[8] Abdurrahman Çetin , “Ezan”, DİA, XII, 36.

[9] Bu tarih günümüzde kullanılan Gregorian takvimine göre 23 Haziran 623 Pazartesi gününe denk gelmektedir.

[10] el-Vâkıdî, EbûAbdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî (ö.207/823), el-Meğâzî(nşr. MarsdenJones), I, 12, Beyrût 1409/1989; İbnHişâm, es-Sîretu’n-Nebevîyye, I, 591.

[11] el-Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 12; İbnHişâm, es-Sîretu’n-Nebevîyye, I, 601.

[12] Mucâhid b. Cebr, Ebû’l-HaccâcMucâhid b. Cebr el-Kureşî (ö.104/723), TefsîruMucâhid(nşr. Muhammed Abdu’s-Selâm Ebû’nNîl), s. 231, 232, Mısır 1410/1989; İbnKesîr, Ebû’l-Fidâİsmâîl b. Omar b. Kesîr el-Kureşîed-Dimeşkî (ö.774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye (nşr. AlîŞîrî), III, 307308, 1408/ 1988

[13] İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-FerecCemâluddînAbdurrahmân b. Alî (ö.597/1201), el-VefâbiTarîfiFedaili’l-Mustafâ, s. 191, ts.

[14] İbnSa’d, et-Tabakât, II, 21.

[15] Mehmet Apaydın, Resûlullah’ın Günlüğü, s.102-104.

[16] el-Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 176.

[17] Omer b. Şebbe, EbûZeyd en-Numeyrî (ö.262/876), Târîhu’l-Medîne(nşr. Fehîm Muhammed Şeltût), , I, 137, Cidde 1399.

[18] el-Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 184.

[19] el-Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 197.

[20] İbnSa’d, et-Tabakât, III, 396.

[21] İbnSa’d, et-Tabakât, X, 206.

[22] Bu tarih günümüzde kullanılan Gregorian takvimine göre 28 Ocak 625 Cumartesi gününe denk gelmektedir.

[23] Mehmet Apaydın, Resûlullah’ın Günlüğü, s 109-110.

[24] İbnSa’d, et-Tabakât, VIII, 115.